Kompost Yapılışı

Kompost yapmak gelişmiş ülkelerde çiçek meraklılarının yeni hobisi. İstisnasız hepsi kendi yaptığı komposttan son derece memnun.Evlerde ofislerde süs bitkilerine özel toprak gerekiyor, poşetlerde satılanlardan almak zorunda kalıyoruz. Fakat bunların çoğunluğu sahtedir. Yani, daha doğrusu, internetten kompost yapımı diye aradığınızda bulacağınız bilgilere, forumlardaki konu ile ilgili söyleşilere bakarsanız, bahçeli yerlerde yaşayan herkes büyük bir kolaylıklar yapabilir ve üzerine havalı isimler yazdırdıkları poşetlere koyarak piyasaya sürerler (nitekim heryede böyle ucube çürüntüler satılıyor). Bunlar rasgele yapılmış, hiçbir denetimden geçmemiş, kimyasal analizleri yapılmamış “dengesiz ve bozuk” kompostlardır. Eğer güvenilir bir marka biliyorsanız devamlı ondan alın. Bilmediğiniz poşet toprakları almayın.Alırsınız kullanırsınız çiçekleriniz zehirlenir ölür, ya da aylarca hiçbir gelişim göstermezler çünkü o ucube maddede bütün kimyasal dengeler tamamen bozuktur. Aslında bazen isabetli ürünlere de rastlanıyor. Yüzde bir ihtimal şansa kalmış bir şey.Kısacası, siz kendiniz kendi kompostunuzu bilinçli ve kontrollü yapsanız bitkileriniz için çok daha iyisini yapmış olursunuz. Aşağıdaki tarifime uyarsanız onlardan çok daha başarılı olacağınız yüzde yüz kesin Pratik kompost: Benim tarifim kısa sürede olgunlaşır. Organik gübre olan komposttan değil de iyi kaliteli torflu özel karışım süs bitkisi topraklarının yerini tutacak bir özelliktedir. Besleyiciliği iyidir, kullanıma hazır hale geldikten sonra gübre katmak kesinlikle gerekmez. Yarı çapta organik gübre özelliğindedir.

Peki bu pratik kompostu nasıl yapacağız?

Kompost için her yerine delikler açılmış kova gerekiyor.Bir kovada yapacaksınız. Ama ev içinde olmaz zira koku yapabilir, böcek yapabilir. Bu iş bahçe veya balkonda yapılmalıdır. En az 30 cm genişliğinde, 40 cm derinliğinde (en az ölçüler bunlar) kapaklı bir kova.. Az biraz daha büyük olsa daya iyi. Kovanın tüm yanlarına, altı hariç her yerine ve kapak yüzeyine 10 -15 cm aralıklarla delikler açın. Delikler kurşun kalemden biraz daha kalın bir çubuğun geçebileceği genişlikte olmalı. Bu deliklerden başka ayrıca, kovanın yanlarının en aşağısına çepeçevre tek sıra, ince kurşun kalem genişliğinde 5 cm aralıklarla delikler açın. En alt yüzeye ise kibrit çöpü gibi ince birçok delikler açın. Bütün bu delikleri matkapla açabilirsiniz. Veya plastik kovaya ucu kızdırılmış bir tornavidayla kolayca delikler açabilirsiniz. Kova yere temas etmemeli. Altına uygun bir şey koyarak alttaki deliklerden de hava almasını sağlayın. Alttaki delikler ayrıca eğer içerde sulanma olursa suyun boşalması için işe yarar.

Aşama 1 (Ön hazırlık)

Bu ilk aşamanın sonunda kompostumuz neredeyse olgunlaşmış bitmiştir. Dikkatle okuyarak bu sürecin sonuna kadar nelere dikkat etmeniz gerektiğini iyice anlayın.Kovanın dibine saksılarınızdaki eski topraklardan iki parmak yüksekliğinde toprak yayın. Bu sadece başlangıç için lazım. Üstüne çürüyecek maddelerden, elbette bulabildiklerinizi koyacaksınız:Hangi maddeler? 3 temel gurup var. Tek tek değil de ana hatlarıyla anlatırsam siz daha iyi karar verebilirsiniz. Hangi maddeler ne içindir, özetle şöyle:
1) Yaş maddeler:
Azot, potasyum, fosfor ve çeşitli mineraller içindir. Özellikle azot için. Diğer maddeler kuru parçalarda da var.
— Yeşil taze yapraklar; yol kenarlarından toplayacağınız çimenler, otlar, biçilmiş çimler..
— Kullanılmış çay posası.. Şekersiz yapılmış kahve telvesi, filtre kahve posası..
— her türlü sebze artıkları, elma kabuğu, muz kabuğu, soyduğunuz patates soğan kabukları..

2) Kuru maddeler:
Toprağa benzerliğin, sağlıklı içeriğin oturabilmesi için, toprağı havadar tutmaya yarayacak lifler içindir, karbon içindir.
— Çeşitli kuru ağaç yaprakları, kurumuş dallar ve kurumuş ağaçların dış kabukları.. Sonbaharda özellikle ayva ağaçlarının dökülen yaprakları çok kaliteli bir kompost oluşturur, bulursanız bundan bol bol katın.
— Boya katılmamış kartonlar mukavvalar..
— Bitkilerinizin kuruyan yaprakları, bozulan kuruyan her parçası.
— Ceviz kabuğu, fındık kabukları, yer fıstığı kılıf kabukları, kestane kabukları, eğer tuzsuz ise şam fıstığı kabukları..

3) Diğer önemli maddeler:
Yumurta kabukları ve/veya kuru meşe yaprakları.. Bu kadarlık bir kova için, 10 kadar yumurta kabuklarını iyice ufalayarak karışıma katın. Kurumuş meşe yapraklarından bulabilirseniz yumurta kabukları gibi ondan da koyun. Bunlar toprağa kalsiyum kazandırır hem pH degleleyici vazife görürler, asitliliğin aşırı yüksek olmamasını sağlarlar.Hangi maddelerden kaçınalım? Böyle küçük çaplı komposta limon, portakal vb. turunçgil kabukları koymamalısınız. Armut şeftali gibi meyveler koymamalısınız. Yoksa asitlilik zehirleyici düzeye yükselir. Ve bu konuda başkalarının tavsiye ettiği (çeşitli hayvan pislikleri, meyveler, kıl, tüy vesaire) hiçbir şeyi katmayın. Çünkü benim tarifim çok özel bir kompost. Diğerleri daha ziyade organik gübre yapımı tarifidir, onlar o tip kompostlardır, onların oluşumu da en az 6 ay gerektirir.Kompost yapımında sebzeler, kuru yapraklar vesaire.
Malzemeleri katmadan önce mümkün olduğunca parçalamalısınız. İnce yaprakları, yaş meyve kabuklarını olduğu gibi, kalın yaprakları, lahana saplarını ve kuru dalları ise küçük parçalara ayırarak kovaya atmalısınız. Kartonları da öyle. Büyük odunsu parçaları, ceviz vb. kabuklarını keserle ezip parçalayabilirsiniz.Karışık mı koyacağız?Öncelikle kuru maddeleri en başta hazır etmenizi depolamanızı tavsiye ederim. Her ne zaman yaş maddeleri koyarsanız kuru maddeleri de onlarla karıştırın. Kuru maddeler her defasında önceden birkaç saat suda bekletilse iyi olur (kovaya koymadan önce suyunu iyice süzün).

Oranlara dikkat:Yukarda saydığım yaş maddelerden bir yaş maddeyi diğer bir yaş maddeden daha fazla tutmamaya çok dikkat edin. Çeşitlilik çok olmalı ama herhangi birisi büyük çoklukta olmamalı. Mesela çay posası ya da yeşil çimenler diğer yaş maddelerden çok olmamalı. Ayrıca tüm karışımı genelleyerek ikiye ayırırsak, yaş maddeler kuru maddelerden daha fazla olmamalı. Eşit veya eşitin biraz altında kalmalı. Özellikle kuru ağaç yapraklarının çoğunlukta olmasında yarar var.

Nemlilik / ıslaklık:
Karışım kupkuru olmamalı, sırılsıklam ıslak denecek kadar ıslak da olmamalı. Her on günde bir defa birikimi alt üst edin. Çok kuru ise su fısfıslayarak hafifçe ıslatın. İçten içe çürürler, toprağa dönüşmeye başlarlar. Aşırı ıslaklık iyi değil. Sulanma olur, çok çirkin koku yapar, dipten kokulu su akıntısına yol açar.Böceklenirse, kurtlanırsa? Daha iyi. İşlerin yolunda gittiğini gösterir. Sakın böcek ilacı sıkmayın her şeyi mahvedersiniz. Böceklenme kompost oluşumunu bir hayli hızlandırır. Kompost olgunlaşınca böcekler kaybolur, bir daha uğramazlar.Bütün maddeleri zamanla yavaş yavaş ekleyerek, on günde bir alt üst edip karıştırarak bu süreç birkaç hafta veya iki ay veya mevsime göre birkaç ay kadar sürmüş olabilir. Zamanla kova yarıdan fazla dolunca (dörtte üç gibi), çürüme tamamlanmamışsa bile önemli değil, yeter ki yüzde 70 kadarı iyice çürümüş olsun; bu da tamamlanmışsa ikinci aşamaya geçiyoruz.

Aşama 2 (esas aşama)

Kovanın içeriğini geniş bir leğene boşaltın içine üç su bardağı kadar eski sığır gübresi katın. (Eski sığır gübresi, içerdiği faydalı mikroorganizmalar sayesinde kompostun sağlıklı olgunlaşmasını, fermantasyonun tamamlanmasını sağlar.) İyice karıştırıp tekrar kovaya doldurun en az bir ay bekletin. Yaz sıcaklarında dört - beş hafta kadar, diğer zamanlarda duruma göre iki - dört ay kadar beklemelisiniz. Yine aynı şekilde on günde bir karışımı alt üst edin karıştırın böyle devam edin.Böylece komposttaki çürümeler ve fermantasyon tamamlanır.

Aşama 3 (dinlendirme aşaması)

Bu aşama benim icadım. Başkalarından duymadım. Yani olmasa da olur. Kompostu yine bir leğene boşaltın, güzelce havalandırın, içine ince ufalanmış (pirinç taneleri gibi) odun kömürü kırpıntılarından iki su bardağı kadar katın, iyice karıştırın. Sonra bu sefer deliksiz ve kapaksız bir kovaya doldurup en az iki hafta dinlendirin. Nem kaybettikçe çok hafifçe sulayın.Ve kompostun kullanılması Saksılarda çiçekleriniz için kullanacağınız zaman saksının alacağı miktara göre, beşte bir gibi oranda ince karıştırın sonra çiçeklerinizi dikin.Ponza taşını havadar olmayan esintisiz iç mekanlarda yetiştirilen bitkilerin topraklarına katmanız şart. Succulent bitkilere dış mekânlarda olsalar bile gereklidir.
Perlit? İç mekânlarda perlit yerine kesinlikle ponza taşı tavsiye ederim (hem fazlasıyla su tutucu, hem pirincin nişastalı olduğu gibi perlit de tozludur, o tozlar toprakta jelleşme gibi etki eder su tutma özelliğini fazlasıyla arttırır bu da esintisiz iç mekanlarda köklerin tamamen havasız kalıp çürümelerine yol açar). Dış mekanlarda tutulan saksıların karışımında perlit kullanılabilir. Ayrıca perlitin toprağa saldığı flor şu bitkilere zarar verir: Dua çiçeği ve akrabaları, Dracaena türleri, kurdele çiçeği, avize ağacı (yucca). Sonra, toprakta pH dengeleyicisi gibi özellik oluşturup asitliliği düşürür onun için açelya, kamelya ve gardenya gibi bitkilere perlit uygun değil. Bunlara esintili yerlerde böyle maddeler zaten gerekmez ama esintisiz iç mekânlarda topraklarına ponza taşı katmalısınız yoksa kolayca kök çürümesine yakalanabilirler.
Bu kompost hangi bitkiler için uygundur?Salonların / ofislerin dekorasyonunda kullanılan bitkilerin çoğu tropikal yağmur ormanı altı bitkileridir. Bunlara uygunluğu yüzde yüz tamdır.Bazı bitkiler için, bu hazırladığımız komposta %20 civarında kırmızı killi toprak katmak çok faydalıdır. Özellikle gül, küpe çiçeği, ortanca.. Kaktüs ve succulent bitkiler için de böylesi daha iyidir. Ayrıca dışmekan çalı türü süs bitkilerine, güllere, sardunyalara.. Ama bence olmasa da olur. Çünkü hazırladığımız kompost neredeyse gübre niteliğindedir. Yine de onlara ve gardenya ile kamelyaya şu karışım daha faydalı olacaktır:

AZOT KAYNAKLARI
1-Kümes Hayvanı Gübresi (yaş)
2-Kümes Hayvanı Gübresi (katı)
3-Süt İneği Gübresi (sıvı)
4-Besi İneği Gübresi Katı
5-Süt ineği Gübresi Katı
6-Koyun Gübresi Katı
7-At Gübresi
8-Yemek artığı
9-Sebze artığı
10-Tavuk Atıkları
11-Kahve
12-Lahana
13-Soğan
14-Biber
15-Domates
16-Turp Sapları
17-0t ( dağınık veya sıkıştırılmış)
18-Taze Baklagil Ot Samanı
19-Kan

KARBON KAYNAKLARİ
1-Turp Kökleri
2-Talaş Toz
3-Talaş Toz Çürümüş
4-Ağaç Kabuğu (Yumuşak)
5-Ağaç Kabuğu Sert
6-Talaş Parça
7-Patates Dal Ve Yapraklari
8-Havuç
9-Normal Kağıt
10-Fıstık Kabuğu
11-Çam İğnesi
12-Karton
13-Gazete Kağıdı ( Parçalanmış)
14-Mısır Sapı
15-Mısır Koçanı
16-Pirinç Sapı
17-Pamuk Sapı ve Yaprakları
18-Zeytin Kabukları ( Kapçıkları)
19-Buğday Saplar
20-Yulaf Sapı
21-Arpa Sapı
22-Meyve Artığı
23-Dökülen Taze Yapraklar
24-Hızar Talaşı Çürümüş
25-Biçilmiş Çim
26-Dağınık Kuru yaprak

Kahverengiler + Yeşiller + Rutubet + Hava + Hacim = Kompost

“Kahverengiler” kuru materyaldir ve karbon kaynağı olarak nitelenir.

* Kuru yapraklar

* Odun talaşı ve yongası

* Saman

* Kağıt karton atıkları

* Budama atıkları

“Yeşiller” taze materyaldir ve azot kaynağı olarak nitelenirler.

* Kesilmiş taze çim

* Sökülmüş hastalıksız yeşil aksamlı bahçe bitkileri

* Yumurta kabukları

* Kahve çay atıkları

* Mutfaktan çıkan sebze meyve atıkları

Not: Azot kaynakları her zaman yeşil renkli olmak zorunda değildir.

Burada önemli olan çürümenin hızlı olması için bu materyalin boyutlarının küçük olması gereklidir. Çim biçildiği için zaten küçüktür ancak budama atıkları, kuru dalların yonga haline getirilmesi gerekir bunun için bir dal öğütücüsüne ihtiyacınız vardır, makaslanmış yeşil aksamlı bitkileriniz için makas ile doğramanız gereklidir. Şimdi bu kahverengiler ile yeşilleri ne kadar kullanalım ki bunlar kompostlaşsınlar. Burada pratik olarak 2 kısım yeşil 1 kısım kahverengi iyi bir kompost yapar.

Yaprak, odunsu bitkiler veya mısır sapları gibi lifli malzemelerin kompostu özellikle Parçalama veya öğütme, faydalıdır. Parçalama bakteri istilası için daha duyarlı hale getiren bir büyük yüzey alanı ortaya koyar. Bir ağaç merkezi veya yapraklar bir tomar içinde Yetersiz oksijen için daha hızlı aerobik ayrışmaya izin vermez.

Parçalanan malzeme, boyut olarak daha düzgün hale getirilir havalandırır ve işlemesi kolaylaştırır Nemli tutarak daha küçük parçacıklar kompostu eşit ısı sağlayan ve yüzeyinde aşırı kurumasına dayanacak ve kompost yığını daha sonra ısı kaybına karşı izole edilmiş ve aynı zamanda daha iyi bir yağmurdan neme karşı dayanıklıdır. Parçalanmış bir malzemeden yapılmış Uniform kompost daha kolay bir şekilde toprağa uygulanabilir.

Yetiştirme Ortamı Hammaddesi Olarak Kullanılan Yanmış Kompost İçin En Önemli Kalite Kriterleri (RAL Quality Assurance for Compost, 1999).